Án dân sự: Có nên xử rút gọn?

Một điều làm ngành tòa án đau đầu là theo thời gian, số lượng án dân sự ngày càng tăng. Đối với các đô thị lớn như TP.HCM, trung bình một thẩm phán một tháng phải giải quyết từ 10 vụ việc trở lên. Trong số đó, có không ít trường hợp tranh chấp đơn giản, các bên đều thừa nhận và mong tòa giải quyết nhanh. Tuy nhiên, nếu làm đầy đủ các thủ tục bắt buộc theo Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) hiện hành thì thời gian giải quyết ít nhất cũng phải vài tháng.

Hai phương án rút gọn

Trong bối cảnh ấy, việc xây dựng và áp dụng thủ tục rút gọn được ngành tòa án xem là một trong các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ giải quyết án, giảm lượng án quá hạn, tồn đọng. Trên thế giới, nhiều nước cũng đã thực thi thủ tục này rất hiệu quả.

Tại buổi tọa đàm, ông Ngô Cường (Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế TAND Tối cao) đã đề xuất hai phương án xây dựng thủ tục rút gọn trong án dân sự ở Việt Nam:

Phương án thứ nhất là bổ sung một chương vào BLTTDS nước ta về thủ tục tòa ra lệnh thanh toán hoặc buộc thực hiện nghĩa vụ với nội dung tương tự như BLTTDS của Nga, Pháp. Cụ thể, đối với những yêu cầu đòi nợ, đòi lại tài sản, yêu cầu cấp dưỡng cho trẻ chưa thành niên, yêu cầu nộp khoản thuế bị thất thu hoặc nộp những khoản tiền bắt buộc, yêu cầu đòi tiền lương… đã rõ ràng, tòa án sẽ ban hành lệnh trong một khoảng thời gian nhất định mà không cần mở phiên tòa. Như vậy, nếu thực hiện phương án này thì sẽ không phải phụ thuộc vào việc phải sửa đổi hiến pháp và Luật Tổ chức TAND.

Với phương án thứ hai, ông Cường cho biết việc thực hiện sẽ phức tạp hơn nên sẽ không bổ sung thành một chương trong BLTTDS mà xây dựng hẳn thành một pháp lệnh riêng. Bởi lẽ phương án này xây dựng thủ tục rút gọn bao gồm cả hai thủ tục là ra lệnh thanh toán, buộc thực hiện nghĩa vụ và thêm cả thủ tục xét xử các tranh chấp đơn giản, chứng cứ rõ ràng. Để thực hiện được phương án này cần phải sửa các quy định liên quan tại Hiến pháp và Luật Tổ chức TAND. Đồng thời, cũng phải có quy định cụ thể thế nào là tranh chấp đơn giản, chứng cứ rõ ràng...

Rút gọn là cần thiết?

Đề xuất xây dựng, áp dụng thủ tục rút gọn trong án dân sự của TAND Tối cao đã được nhiều chuyên gia đồng tình.

Theo luật gia Đặng Đình Thịnh (Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật - Hội Luật gia Việt Nam), thực tế có rất nhiều vụ việc rất đơn giản, chứng cứ rõ mười, đương sự chỉ chờ một phán quyết của tòa án để thực hiện việc thi hành án bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho họ. Nhưng tòa không thể đưa ra xét xử ngay vì một trong các nguyên nhân là thẩm phán sợ nếu không tiến hành đầy đủ các bước lấy lời khai, hòa giải… như luật định, dù không cần thiết thì cũng có thể bị hủy, sửa án. Vì vậy, nếu pháp luật bổ sung thủ tục rút gọn trong án dân sự sẽ là một bước tiến bộ lớn, giảm được lượng án tồn đọng, tiết kiệm được thời gian, tiền bạc…

Kiểm sát viên Nguyễn Anh Đức (Bố Trạch, Quảng Bình) cũng đồng tình, nhận định thủ tục rút gọn trong tố tụng dân sự vừa giải quyết kịp thời quyền lợi chính đáng của người dân, vừa đỡ tốn thời gian, công sức của tòa và các đương sự. Tuy nhiên, ông Đức lưu ý khi áp dụng thủ tục rút gọn cần phải có các quy định chặt chẽ, chi tiết từ khâu tiền tố tụng đến khi thụ lý, giải quyết. Ở giai đoạn tiền tố tụng, luật cần tôn trọng, bảo đảm quyền khởi kiện của người dân. Còn trong giai đoạn giải quyết án, hồ sơ đã thể hiện chứng cứ rõ ràng, hai bên đương sự thừa nhận thì cần rút gọn các bước.

HOÀNG YẾN