VKS tham gia án dân sự từ lúc nào?

Hiện nay nhiều cán bộ ngành kiểm sát cho rằng VKS chỉ được thực thi quyền kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự từ sau khi tòa có quyết định đưa vụ án ra xét xử và gửi hồ sơ qua VKS. Nhiều chuyên gia khẳng định cách hiểu này là chưa đúng…

Ông HTC nộp đơn ly hôn ra TAND quận 12 (TP.HCM). Sau bốn năm thụ lý, dù đã mời các đương sự lên làm việc, yêu cầu bổ sung chứng cứ, hòa giải… nhưng đến nay tòa vẫn chưa định được ngày xét xử. Cho rằng thẩm phán vi phạm thời hạn xét xử và cố tình kéo rê vụ án, ông C. đã khiếu nại đến VKS cùng cấp và Cục Điều tra VKSND Tối cao.

Không có hồ sơ, VKS bó tay?

Sau đó, Cục Điều tra VKSND Tối cao đã yêu cầu VKS quận 12 làm rõ, giải quyết khiếu nại. Tuy nhiên, viện trưởng VKS quận 12 trần tình với Cục Điều tra và đương sự rằng vì hồ sơ chưa được tòa chuyển qua VKS nên VKS không có quyền can thiệp vào.

Một vụ tương tự, ông K. khởi kiện tranh chấp tài sản thừa kế ra TAND tỉnh Đắk Lắk. Trong quá trình tòa thụ lý vụ án, thấy thẩm phán luôn có ý muốn ông ngưng kiện và chia đôi tài sản, ông K. nghi ngờ thẩm phán và bị đơn “bắt tay” để xử ép mình nên làm đơn khiếu nại tới VKSND tỉnh Đắk Lắk. Cũng như vụ của ông C., VKS tỉnh này cũng trả lời là không thể can thiệp bởi không có hồ sơ vụ kiện.

Do quy định?

Nhiều kiểm sát viên cho biết thực trạng trên bắt nguồn từ quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) hiện hành.

Cụ thể, khoản 1 Điều 21 quy định VKS kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự. Vấn đề là để chủ động thực thi được quyền kiểm sát thì VKS phải có hồ sơ vụ án trong tay. Tuy nhiên, các tòa thường chỉ gửi hồ sơ cho VKS sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử.

Điều này xuất phát từ quy định tại khoản 2 Điều 195 là tòa gửi quyết định đưa vụ án ra xét xử cho các đương sự, VKS cùng cấp. Trường hợp VKS tham gia phiên tòa theo luật định thì tòa phải gửi hồ sơ cho VKS cùng cấp. Ngoài ra, khoản a điểm 2.1 Điều 2 Thông tư liên tịch số 03 ngày 1-9-2005 của VKSND Tối cao - TAND Tối cao cũng hướng dẫn: Trong trường hợp VKS tham gia phiên tòa sơ thẩm theo quy định tại khoản 2 Điều 21 BLTTDS, tòa sơ thẩm gửi hồ sơ vụ án dân sự cùng quyết định đưa vụ án ra xét xử cho VKS ngay sau khi tòa ra quyết định đưa vụ án ra xét xử…

Cần hiểu đúng hơn

Quy định cũng như hướng dẫn về việc tòa chỉ gửi hồ sơ sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử đã làm một số cán bộ ngành kiểm sát hiểu rằng VKS không được can thiệp vào hoạt động xét xử của tòa trước thời điểm này.

Theo kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Phúc thẩm III VKSND Tối cao), hiểu như vậy là chưa ổn. Theo tinh thần của BLTTDS, VKS có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động xét xử của tòa ngay từ khi thụ lý vụ án. Nếu đương sự khiếu nại thì VKS vẫn có quyền yêu cầu, kiến nghị tòa giải quyết khiếu nại. Khi có bản án, VKS vẫn tiếp tục được quyền kháng nghị bản án nếu thấy tòa có vi phạm.

Đồng tình, luật sư Trần Hải Đức (Đoàn Luật sư TP.HCM) bổ sung: Điều 404 BLTTDS cũng nêu VKS kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng dân sự. VKS có quyền yêu cầu, kiến nghị đối với tòa cùng cấp và cấp dưới, cơ quan, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm để bảo đảm việc giải quyết khiếu nại, tố cáo có căn cứ, đúng pháp luật.

“Như vậy, trong quá trình tòa giải quyết, nếu có đương sự khiếu nại việc thẩm phán kéo rê vụ án, không khách quan…, VKS có quyền yêu cầu, kiến nghị đối với tòa cùng cấp. Khi đó cả hai cùng có trách nhiệm bảo đảm việc giải quyết khiếu nại, tố cáo chứ không phải đợi đến lúc có quyết định đưa vụ án ra xét xử thì VKS mới được can thiệp” - luật sư Đức khẳng định.

PHAN THƯƠNG